شاهزاده‌ای که به‌فکر مردم بود و بس

همشهری آنلاین- ابوذر چهل امیرانی: فخرالدوله از شاهزاده‌های قاجاری بود که مهر سال۱۲۶۲ در تبریز به‌دنیا آمد و دی سال۱۳۳۴ در ۷۳سالگی بر اثر سکته قلبی درگذشت.

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید

او نهمین دختر مظفرالدین شاه و مادر «علی امینی» نخست‌وزیر ایران بود که با وساطت بین رضاشاه و خاندان قاجار، از وقوع خونریزی‌ها و اعدام افراد سرشناس جلوگیری کرد. این شاهدخت قجری، مؤسس تاکسیرانی خصوصی در ایران هم هست که تاکسی‌های این موسسه را به راننده‌هایش بخشید. ساخت کارخانه قند کهریزک، تأسیس مدرسه رشدیه و اداره پست به شیوه مدرن و امروزی هم با تلاش و برنامه‌ریزی‌های او انجام شد.

مسجد «فخر» که در منطقه۱۲، ابتدای کوچه فخرالدوله در محله شمیران قرار دارد، از سوی او ساخته شده است؛ مسجدی با یک مناره که گنبدی کاشیکاری دارد و با استفاده از پنجره‌های کوچکی در سقف گنبد، نور را به داخل مسجد هدایت می‌کند.

به گفته «نصرالله حدادی» تهران‌شناس، این مسجد را فخرالدوله به تشویق علامه فلسفی (واعظ مشهور کشور) ساخت. حدادی می‌گوید: «یک روز آقای فلسفی به فخرالدوله می‌گوید؛ نمی‌خواهی برای خودت باقیات و صالحاتی داشته باشی؟ فخرالدوله می‌پرسد: چه کنم؟ فلسفی هم می‌گوید مسجدی بساز و فخرالدوله دستور ساخت مسجد فخر را می‌دهد.»

احداث بنای این مسجد سال۱۳۲۴ در بخشی از پارک امین‌الدوله شروع شد و ۴سال بعد به پایان رسید. تک مناره بودن، یکی از ویژگی‌های این مسجد است که ۲۵مهر سال۱۳۸۳ با شماره۱۱۲۰۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده است.

معمار مسجد هم شخصی به‌نام «مارکف» بوده که از معماران مشهور آن زمان بود و بناهای زیادی در تهران و دیگر شهرها ساخت که می‌توان به ساختمان دبیرستان البرز اشاره کرد.

این اثر تاریخی دارای تزئینات کاشی‌کاری با زمینه رنگ‌های کرم، فیروزه‌ای و لاجوردی است. بنای اصلی به شکل مکعب آجری شامل ۲شبستان و دارای یک گنبد اصلی بزرگ است. همچنین ۴نیم‌ستون آجری دارد که بالای هر کدام، گنبد کوچکی دارد.

سرپرستی ۲۸دختر

حدادی می‌گوید: «در تاریخ از فخرالدوله به خوشنامی یاد می‌شود. او صفات مردانه‌ای داشت. زن هوشمندی بود و حواسش به رویدادهای اطرافش بود.»

به گفته حدادی، این شاهزاده از کار کردن به نفع مردم ابایی نداشت و از پدرش شنیده که او را در کوچه زغالی‌ها در محدوده چراغ‌برق دیده که چادر پشت گردن گره زده بود و برای مردم خاکه زغال می‌برد تا در زمستان بدون سوخت نمانند.

وی به یکی دیگر از اقدامات خیرخواهانه فخرالدوله اشاره می‌کند: «دکتر حکیم‌زاده (موسس آسایشگاه کهریزک ) به او می‌گوید برای سالمندان زمینی می‌خواهیم تا از آنها نگه‌داری کنیم. او هم جواب می‌دهد؛ زمین‌های کهریزک که به نام من است را برای این کار اهدا می‌کنم. این ماجرا مربوط به دهه۳۰ است و از همان موقع اسم خانم امینی به‌عنوان اهداکننده زمین‌های آسایشگاه کهریزک در بین مدارک این مرکز به چشم می‌خورد.»

فخرالدوله ۷پسر و یک دختر داشت و سرپرستی ۲۸دختر را هم قبول کرد تا هزینه‌ زندگی آنها را پرداخت کند. مثل خیلی از شاهزاده‌های قاجار، قبری برای خود در کربلا خریده بود، اما بعد از فوت پسرش «محسن» ضربه عاطفی شدیدی به او وارد شد و وصیت کرد او را کنار پسرش به خاک بسپارند. به همین خاطر، پیکرش را سال۱۳۳۴ در گورستان ابن‌بابویه شهرری دفن کردند.